Natura ludzka a Bóg

Al-Fitra

بسم الله الرحمن الرحيم

Co to jest al-fitra?

Al-fitra jest to prawdziwa natura człowieka, która odróżnia go od innych stworzeń. Al-fitrę posiada każdy człowiek, jest ona czymś czego nie można zanegować, chociaż zdarza się, że u niektórych jest ona zablokowana. W takim przypadku naturalne działanie człowieka, jego odruchy są utrudnione. Al-fitra jest uniwersalna, potrafi być statyczna, ale w niektórych przypadkach bywa elastyczna.

Dlaczego warto posiadać wiedzę na temat al-fitry?

Zrozumienie naszej prawdziwej natury (al-fitra) ma duży wpływ na poznanie i zrozumienie innych dziedzin naszej egzystencji. Studiowanie al-fitry ułatwia nam zrozumienie sensu moralności, zagadnień wychowawczych, prowadzi do łatwiejszego poznania historii religii. Rozumiejąc al-fitrę łatwiej opanujemy wiedzę związaną z drogą prowadzącą do Allaha.

Dowody na istnienie al-fitry

Są ludzie dla których istnienie al-fitry jest rzeczą oczywistą. Przytoczymy jednak kilka dowodów potwierdzających jej prawdziwość. Najważniejszym dowodem, potwierdzeniem istnienia al-fitry jest to, że od początku stworzenia istnieje wspólna więź między ludźmi. Więź ta występuje mimo różnic geograficznych, psychologicznych i cywilizacyjnych. Ta niewidoczna wspólnota świadczy o istnieniu stabilnej natury będącej ponad te wszystkie uwarunkowania.

Drugim dowodem jest to, że natura człowieka, jego instynkt, istnieje nawet wtedy gdyby był on odizolowany od społeczeństwa. Trzecim dowodem jest fakt, że nawet sceptycy negujący al-fitrę wielokrotnie czynią rzeczy, wypowiadają sentencję zawierające wiarę w naturę człowieka. Czynią to często niezależnie od siebie, odruchowo.

Podziały al-fitry

a) uzmysłowienie teoretyczne i praktyczne

Człowiek podchodzi do pewnych kwestii w sposób bezdyskusyjny. Są to rzeczy logiczne i oczywiste, np. trudno zanegować, że część całości jest mniejsza od niej samej. Taka instynktowna wiedza, to też jest al-fitra. Uzmysłowienie sobie tego rodzaju al-fitry może być praktyczne. Pobudza to w sposób naturalny nasze reakcje na to co piękne i brzydkie, dobre i złe, lubimy to co sprawiedliwe, brzydzimy się tym co niesprawiedliwe. Takie odczuwanie przybliża nas do Allaha.

b) instynkt

Psycholodzy różnią się w definicjach instynktu. W zasadzie trudno spotkać dwóch psychologów wyrażających takie same opinie dotyczące tego zagadnienia. Wszyscy jednak zgodnie przyznają, że jest to cecha wrodzona, a nie nabyta. Wydaje nam się, że najlepszą definicją dla instynktu jest stwierdzenie iż jest on rodzajem naszej wrodzonej zdolności poznania Boga i poddania się Jego woli. Instynkt jest jednym z czynników pobudzających życie człowieka na drodze do prawdziwego celu. Później powrócimy do tej kwestii.

c) możliwość myślenia i zastanawiania się

Zrozumienie tej cechy jest wyraźniejsze kiedy zwrócimy uwagę na różnicę między umysłem ludzkim a lustrem. Lustro odbija obraz i na pierwszy rzut oka wydaje się, że odzwierciedla ono rzeczywistość. Są jednak zasadnicze różnice między tym co widzimy w lustrze a tym co możemy zrozumieć.

1. Lustro odbija tylko obraz materialny. Umysł ludzki może zrozumieć wiele rzeczy, które są niewyczuwalne.
2. Lustro nie myśli, człowiek natomiast ma poczucie istnienia siebie, jest świadomy rzeczywistości. Jest to dowód na to, że istnieje niematerialna dusza, gdyż rzeczy materialne nie posiadają tej świadomości.
3. Zwierciadło jeżeli popełnia błąd nie uświadamia sobie tego. Umysł ludzki ma tę możliwość, a także zdolność do naprawy błędu. Są to sprawy oczywiste będące również dowodem na istnienie duszy niematerialnej. Materia nie jest w stanie czynić tego o czym mówimy powyżej. Jest bezwolna, kierowana czynnikami zewnętrznymi.
4. Umysł posiada zdolność do czynienia uogólnień. Potrafi z fragmentów informacji stworzyć zasadę, którą później stosuje.
5. Posiadamy możliwość świadomego odbioru obrazu, zrozumienia tego co jest poza nim, tego co jest niewidzialne.
6. Lustro nie jest w stanie wypowiadać i narzucać swojego zdania. Umysł człowieka to potrafi, wypowiada opinie i ponosi z tego tytułu konsekwencje.
7. Zwierciadło nie koduje obrazu tak jak umysł, który potrafi zapamiętać i odtwarzać, a także tworzyć obrazy własne.
8. Rozum ludzki potrafi segregować odbierane obrazy w formie informacji.
9. Mamy zdolność akceptacji zewnętrznego obrazu ze wszystkimi jego konsekwencjami.

Te wszystkie zdolności są rzeczą naturalną, działająca bardzo szybko i odruchowo. Taka zdolność myślenia odróżnia nas od zwierząt.

Stany al-fitry

Możemy zaobserwować różne stany charakteryzujące al-fitrę. Zdarza się, że jest ona pod wpływem interesu własnego ja, innym razem ukierunkowana jest przez fałszywe poglądy. Oznacza to, że al-fitra może być w stanie złym lub dobrym.

Trzeba zwrócić uwagę, że w każdym z tych przypadków al-fitra jest na tym samym stopniu rozwoju, niestety nie na tej samej linii świadomości. Przykładem tego może być popęd płciowy rozwijający się w człowieku naturalnie. Możemy jednak reagować na to w sposób moralny. Moralność będzie świadoma tylko w tym przypadku, kiedy człowiek jest wychowywany według odpowiednich zasad.

Pobudzanie al-fitry

Mówiliśmy wcześniej o tym, że al-fitra może być w stanie uśpienia lub pod wpływem fałszywych poglądów. Obserwując człowieka, którego al-fitra jest w takim stanie można dojść do wniosku, że ona w ogóle nie istnieje. Ona jednak będąc w stanie uśpienia czeka na swoja szansę by ulec przebudzeniu. Są różne sposoby pobudzania, ujawniania al-fitry. Wymienimy niektóre z nich.

Pierwszy sposób. Rozmyślanie nad samym sobą i nad tym co nas otacza. Takie myślenie skutecznie likwiduje blokady wokół al-fitry. Pomaga również oddalić się od fałszywych poglądów, prowadzi do spokoju duszy.

Drugi sposób. Szukanie prawdziwych argumentów na obalenie fałszywych poglądów.

Trzeci sposób. Sytuacje komplikujące myślenie i prowadzące do niewiary powodują, że al-fitra pojawia się jako jedyny ratunek dla człowieka.

Religijność jako naturalny instynkt

Religijność jest naturalnym, a co za tym idzie prawidłowym kierunkiem prowadzącym człowieka do Najwyższej Prawdy. Kierunek ten jest głęboko zakorzeniony w duszy człowieka od początku stworzenia. Istnieje we wszystkich normalnych społeczeństwach, w których al-fitra nie została uśpiona przez fałszywe nauki. [1] Instynkt religijności doskonale współpracuje z innymi instynktami. Prowadzi to do harmonii człowieka z kosmosem i pozwala osiągnąć cel, którego słuszności nie możemy zanegować.

Oczywiste przykłady współpracy ludzkich instynktów

Najbardziej charakterystycznym instynktem człowieka jest instynkt samozachowawczy połączony z poczuciem własnej godności. Stanowi on ogólną oprawę innych instynktów. Spójrzmy na środowisko człowieka z perspektywy wszechświata. Dostrzeżemy wtedy niezliczona liczbę stworzeń (dzieł stworzenia), które na swój sposób dążą do doskonałości. Obserwując je dojdziemy do wniosku, że najdoskonalszym stworzeniem jest człowiek. Dodajmy więc do cechy szacunku dla samego siebie cechę własnej doskonałości. Obserwując harmonię kosmosu widzimy istnienie form materialnych. W człowieku dostrzegamy bytność cech materialnych i niematerialnych.

W Koranie odnajdujemy wersety mówiące o tym, że Bóg stworzył człowieka w najdoskonalszej postaci:

„Chwała Allahowi najlepszemu stworzycielowi.”

„I stworzyliśmy człowieka w najdoskonalszej formie.”

Człowiek w swej materialnej postaci jest dowodem doskonałości stworzenia. Pozostaje jedynie by potrafił on dobrze wykorzystywać materialne cechy innych stworzeń wokół niego. W każdym człowieku tkwią także możliwości doskonalenia swej sfery duchowej. Możliwości te zostają nam ujawnione z zewnątrz, jeśli znajdziemy się na drodze do Jedynego Celu. Wynika z tego, że ogólna oprawa instynktów zawiera dwa fundamentalne punkty. Są to własne ja, odpowiedzialne m.in. za ciało i doskonałość kierująca czynnikami duchowymi. Harmonia między nimi oznacza doskonałość samego siebie.

Aby osiągnąć Szlachetny Cel, instynkty muszą być ułożone i podporządkowane samym sobie, aby nie były blokowane lub źle kierunkowane przez czynniki zewnętrzne. Nie jesteśmy w stanie opowiedzieć o wszystkich instynktach składających się na al-fitrę. Chcieliśmy wykazać jedynie prawdziwość jej istnienia.

Trzeba powiedzieć, że osiągnięcie doskonałości, harmonii między duchem a ciałem nie jest rzeczą łatwą, aczkolwiek nie niemożliwą. Aby to osiągnąć należy posuwać się z rozwagą krok po kroku. Przy czym każdy krok prowadzi nas na wyższy poziom rozwoju.

Wnioski. Osiągnięcie Szlachetnego Celu, który stoi przed każdym człowiekiem wymaga sprzyjających warunków. Powinna istnieć ochrona od wszelkiego zła, powinny istnieć odpowiednie warunki by tworzyć fundamenty dla nowych pokoleń. Jeżeli człowiek potrafi zapewnić sobie taką ochronę, w sposób naturalny pobudza się potrzeba fundamentalnej więzi z Kosmiczną Prawdą. Potrzeba ta prowadzi go do poznania źródła siły zapewniającej mu spokój serca. Jest to nasze prawo pochodzące od Boga, gdyż On stworzył nas swą mocą i On jest źródłem siły prowadzącej nas ku prawdziwej drodze. Krocząc nią wracamy do Allaha z podziękowaniem za ten dar. [2] Te podziękowania również prowadzą człowieka do ideału. [3] Tworzy się więź sprzyjająca istnieniu innych warunków kierujących człowieka do odkrywania nieznanych tajemnic wszechświata, tak aby mógł wykorzystać je dla swojego dobra na drodze ku doskonałości.

Jeżeli jest to jasne wróćmy do reszty naszych instynktów. Każdy z nich zaspokaja naturalne potrzeby człowieka, np. instynkt jedzenia, strachu, gniewu, obawy, itp. Są to podstawowe cechy pełniące funkcje ochrony życia. Instynkty seksualne to cechy al-fitry na które składają się m.in.: macierzyństwo, miłość do rodziców i dzieci. Te elementy al-fitry stanowią sprzyjające warunki do wypełniania tych podstawowych funkcji związanych z ochroną życia, o których mówiliśmy powyżej.

Instynkt religijności należy do tych podstawowych cech, które prowadzą człowieka do rozwiązania tajemnic kosmosu, a także własnego otoczenia. Instynkt ten jest nierozerwalnie związany z instynktem poznania. Te połączenie zachęca człowieka do badania tajemnic stworzenia, tak by mógł je wykorzystać w swej życiowej misji, gdyż to co zostało stworzone ma służyć człowiekowi. Głębia poznania daje większą wiedzę o Bogu, a ta pozwala podporządkować te wszystkie nasze cechy, które ułatwią nam dotarcie do celu. Wtedy pojawia się instynkt wielbienia tego co doskonałe i piękne. W takim stanie dostrzegamy tych, którzy pragną doskonalenia siebie i swoich społeczeństw. Pokonują oni wiele problemów, dokonują wielu wysiłków by wszelkie problemy rozwiązać wszystkimi swoimi siłami.

Wielu pisarzy mówiąc o prawie człowieka do dążenia ku doskonałości twierdzi, że jest to prawo o charakterze wielowymiarowym i żadne inne znane nam prawa nie można z nim porównać. Wynika to właśnie z roli instynktów, które posiadamy. Ale i to prawo jak każde inne może być do przesady ślepe jeśli nie będzie świadomości al-fitry, która jest w umyśle każdego. Świadomość al-fitry pozwala posiąść wiedzę ze wszystkich dziedzin wszechświata, tworzy harmonię między ludzkością a kosmosem. Przebudzenie świadomości następuje dzięki objawieniu, które posłał nam Allah. Są jednak materialiści, którzy uważają że wystarcza jedynie rozum by podporządkować sobie ludzkość i poprowadzić ją ku doskonałości. Jest to fałszywy pogląd, którego człowiek prawdziwie rozumny nigdy nie zaakceptuje.

Al-fitra prowadzi do Boga

Powiedzieliśmy że al-fitra istnieje we wszystkich ludziach bez względu na wpływ jaki wywiera człowiek na człowieka. To al-fitra prowadzi do głębokiej wiary w Allaha i poddania się Jego woli. Staje się to jaśniejsze kiedy wgłębiamy się we własną duszę. Ta obserwacja pozwala odkryć prawdę o istnieniu Boga i o Jego wszechwładzy. Wtedy każdy argument potwierdzający istnienie Allaha pogłębia w naszej duszy wiarę, pozwala bardziej rozkwitnąć al-fitrze, gdyż została ona stworzona wraz z wiarą w Boga Jedynego.

Uczeni twierdzą, że jest wiele dróg prowadzących do Boga. Ponieważ ludzie różnią się umysłem dróg tych jest co najmniej tyle ilu jest ludzi, a al-fitra każdego z nich na swój sposób prowadzi do Boga Jedynego. Potwierdził to jeden z uczonych i filozofów, który powiedział, że al-fitra jest stworzona przez Boga, zawiera w sobie wiarę w Niego i do Niego prowadzi. Carl Gustaw Jung w swej książce „Psychologia a religia” pisał: „Nie można zanegować tego, że religia jest jednym z najstarszych i najogólniejszych zjawisk duszy ludzkiej.”

Wyjaśnienie drogi do wiary w Boga oparte zostało na argumentach filozofii i nauki. Doprowadziło to do tego, że wielu naukowców i filozofów wróciło na tę drogę wiary w Boga, nie mówiąc o przeciętnych ludziach, którzy bez względu na różnice ich dzielące idą tą samą drogą kierującą ich do Niego.

Oto kilka stwierdzeń wypowiedzianych przez ludzi związanych z nauką:

„Nauka w ostatnich latach dała nowe dowody na to, że jest Bóg. Gdyby wszyscy naukowcy przyjrzeli się dokładnie argumentom jakich dostarcza nauka na istnienie Boga, to wszyscy by w to uwierzyli, nie mając przy tym żadnych wątpliwości.”

„Cuda stworzenia i ich doskonałość zmusza nas do wiary w istnienie mądrego stwórcy stojącego za każdą materią – i to bez żadnych wątpliwości.”

„Osobiście znalazłem w tym świecie siedem wielkich podstaw na których mogę zbudować swoją wiarę.”

„Wierzę, że uczucie religijne pochodzi z głębokiej natury człowieka i stanowi fundamentalny instynkt i powołanie duszy.”

„W tym znanym i nieznanym świecie jest Siła, a dowodem na to jest sam świat i to co on zawiera.”

Tę ostatnią myśl wypowiedział Albert Einstein.

„Encyklopedia XX wieku” Larousse: „…instynkt religijny jest czymś wspólnym dla wszystkich ludzi, nawet dla tych najbardziej okrutnych, którym najbliżej do zwierząt. Zainteresowanie tym co ponadnaturalne jest jednym z najważniejszych powołań człowieka.”

Patrząc na al-fitrę, wiarę i duszę człowieka odnajdujemy odwieczną więź między wiarą, filozofią i nauką. Starożytni filozofowie szukali innego Boga niż znane im bóstwa greckie. Oni szukali Boga, któremu żaden inny nie byłby równy, do którego mogliby „dojść” za pomocą własnego rozumu. Mówili oni, że przyczyną stworzenia jest materiał, który nie ma kształtu, początku, końca, żadnych ograniczeń. Widzimy więc, że poszli oni jedną z dróg prowadzących do Boga. Wreszcie pojawił się Pitagoras, który powiedział: „Prawda jest jedna.” Następną myślą filozofów było stwierdzenie: „Istnieje tylko jeden Bóg. Nie jest stworzony jak my, jest wszechwiedzący, słyszący i myślący.” Parmenides z Elei mówił: „Wszystkie stworzenia pochodzą z istniejącego od dawna, który się nie zmienia i nie ginie.” Jego uczniowie dodawali do tego „i jest wiedzą.” Anaksagoras powiedział: „To niemożliwe, że za doskonałością świata stoi ślepa siła. Jest to na pewno ktoś mądry i wszechwiedzący.” Kiedy pojawił się nurt błądzących, przemówił Sokrates tworząc filozofię rozumu. Uczeń Sokratesa Platon powiedział: „Świat jest dziełem mądrego, doskonałego i chcącego dobra. On podporządkował wszystko według mądrych zasad.” Arystoteles określał Boga jako: „jedynego, który jeszcze trzyma rozum w porównaniu z innymi, którzy go utracili.” Filozof ten należał do tych, którzy udowadniali istnienie Boga, mimo że błędnie dodawał mu nieodpowiednie przymioty. Następnie nastała era ateistów, takich jak Epikur i Lukrecjusz. Odpowiedzieli im neoplatoniści, którzy twierdzili, że „istnienie mądry Stwórca tego świata, tj. Bóg.”

Przedstawiciele filozoficznej szkoły rozumu twierdzili: „Istniejemy, więc ktoś nas stworzył, kto dał nam życie. Sami siebie nie stworzyliśmy, więc musi być stwórca. Tym stwórcą jest Bóg, Przyczyna Wszystkiego.” Pascal mówił: „Rozum dzięki naturze ludzkiej jest w stanie pojąć prawdę o najwyższych ideach, dzięki którym można zrozumieć istnienie Boga.” Do podobnych wniosków doszli: Melabranche, Spinoza i Locke (szkoła materialistyczna), który mówił: „My w kwestii istnienia Boga mamy pewność, że dzięki wgłębieniu się w siebie dojdziemy do Niego.” Leibniz także wierzył w Boga. Wierzył, że Bóg stworzył świat. Kant twierdził: „Nasze uczucia moralne zmuszają nas do wiary w istnienie Boga.” Jeden z współczesnych nam filozofów powiedział: „Nie ma takiego naukowca zajmującego się naturą, który mógłby stwierdzić, że wie wszystko na temat np. małej muszki. Jak więc mógłby wiedzieć cokolwiek o istocie Boga.”

Teraz przejdźmy do arabskich filozofów. Ar-Razzi mówił: „Istnienie rozumu u niektórych stworzeń, możliwości jego wykorzystania świadczą o istnieniu Stwórcy, który wszystko stworzył doskonałym”. Al-Farabi powiedział: „Wszystkie stworzenia pochodzą z jednego źródła. Ono jest pierwotnym powodem wszelkiego istnienia. Tym pierwotnym początkiem jest Bóg Najwyższy.” Ibn Sinna (Avicenna), który przyniósł nam wielka filozofię mówił: „Nie ma potrzeby by udowadniać istnienie czegoś innego niż to co istniejące. Nie ma także potrzeby by udowadniać Jego istnienie, przez dzieła Jego stworzenia. Mimo iż jest to dobry argument, pierwszy wydaje się być lepszym i silniejszym.” [4] Oba te argumenty odnajdujemy w Koranie:

„Niebawem pokażemy im Nasze znaki

na horyzontach i w nich samych,

aż w końcu stanie się dla nich jasne,

że to jest prawda.”

Święty Koran, sura 41:53

Ibn Tufajl (Abubacer) w swym dziele „Żyjący syn czuwającego” objawia nam kilka prawd dotyczących rozumu:

• a) rozum stopniowo jest w stanie osiągnąć wiedzę,
• b) rozum jest w stanie pojąć istnienie Boga,
• c) rozum nie jest w stanie zapoznać się bezpośrednio z istotą Boga.

Tak więc wielu filozofów przekonanych o tym, że porządek i doskonałość świata udowadnia istnienie Boga łączyło się i łączy z uczonymi w celu ukazania nam drogi do Allaha.

[1] Uśpienie al-fitry w społeczeństwach jest ściśle powiązane z procesem ich laicyzacji.

[2] Jest to dowód na to, że Bóg stworzył człowieka by ten oddawał mu cześć. Islam jest to poddanie się Bogu, muzułmanin to poddany.

[3] Wynika z tego, że modlitwa jest jakby naturalną funkcją człowieka. Islam nakazuje każdemu wiernemu odmawianie modlitwy pięć razy dziennie wychodząc w ten sposób naprzeciw jego wrodzonym instynktom.

[4] Ibn Sinna w ten sposób dawał do zrozumienia, że istnienie Boga jest bezdyskusyjne.