بسم الله الرحمن الرحيم
Święty Qur’an, będący podstawowym źródłem myśli religijnej w Islamie, dał całkowity dostęp do zewnętrznych znaczeń swych słów wszystkim, którzy nadstawiają uszu na jego przesłanie. To samo zewnętrzne znaczenie qur’anicznych wersów uczyniło powiedzenia Proroka (saws) komplementarnymi ze słowami Qur’anu oraz autorytatywnymi, bowiem jak mówi sam Qur’an:
„I zesłaliśmy tobie napomnienie, abyś wyjaśnił ludziom to, co zostało im zesłane.” (Qur’an, Sura 16:44)
oraz:
„To on posłał do ludzi prostych Posłańca wywodzącego się spośród nich, który głosił im Jego znaki, oczyszcza ich i uczy ich Księgi i mądrości;” (Qur’an, Sura 62:2)
a także:
„A to, co wam daje Posłaniec, to bierzcie; a czego wam nakazał, od tego się powstrzymajcie!” (Qur’an, Sura 59:7)
oraz:
„Wy macie w Posłańcu Allaha piękny wzór” (Qur’an, Sura 33:21).
Oczywiste jest, że podobne wersy nie miałyby znaczenia gdyby słowa i czyny Proroka (saws), jego zgoda i milczenie nie miały być dla nas autorytetem, tak jak jest nim Qur’an. Słowa Proroka (saws) są więc autorytatywne i muszą być akceptowane przez tych, którzy je słyszeli lub zapoznali się z nimi poprzez wiarygodne przekazy. Co więcej, właśnie poprzez taki autentyczny łańcuch przekazu wiadomo, że Święty Prorok (saws) powiedział:
„Zostawiam między wami dwie drogocenne rzeczy, które nigdy się nie rozdzielą. Są to Qur’an oraz Ludzie Domu. Póki uchwyciwszy się tych dwóch rzeczy będziecie szukać w nich schronienia, nie zbłądzicie.”
Zgodnie z tym oraz innymi niepodważalnymi hadisami, słowa Rodziny i Domu Proroka (saws) [Ahl-ul Bait – przyp.] uzupełniają się z hadisami prorockimi. Dom Proroka (saws) posiada w Islamie autorytet w naukach religijnych oraz nieomylność w tłumaczeniu nauk i zasad Islamu. Ich powiedzenia, zasłyszane bezpośrednio lub w przekazie, są autorytatywne i wiarygodne. Jest więc jasne, iż tradycyjne źródło, z którego wywodzą się formalne i zewnętrzne aspekty religii, które jest autorytatywnym dokumentem, podstawowym źródłem myśli religijnej Islamu, składa się z dwóch części: z Księgi (Qur’anu) oraz Sunny. Poprzez Księgę rozumiemy zewnętrzny aspekt wersów Świętego Qur’anu, a przez sunnę, hadisy otrzymane od Proroka (saws) i jego czcigodny Dom.
TRADYCJE TOWARZYSZY
W Islamie szyickim w przypadku hadisów przekazanych przez towarzyszy Proroka (saws) obowiązuje następująca zasada: jeśli odnoszą się do słów i czynów Proroka (saws) i nie stoją w sprzeczności z hadisami Domu Proroka, są do przyjęcia. Jeśli zawierają tylko poglądy i opinie samych towarzyszy a nie Proroka (saws), nie są obowiązującymi źródłami zasad religijnych. Oznacza to, że orzeczenia towarzyszy mają taką samą wagę co orzeczenia jakiegokolwiek innego Muzułmanina. W taki też sposób sami towarzysze rozmawiali z innymi towarzyszami na temat islamskiego prawa: jak z każdym Muzułmaninem a nie jak z kimś szczególnym.
Zasada, według której hadis jest ważny jeśli pozostaje w zgodzie z Qur’anem nie jest w ogóle kwestionowana przez Szyitów, ani też przez żadnych Muzułmanów. Jednakże z tego powodu, iż niektórym z wczesnych przywódców Islamu nie udało się wprowadzić odpowiedniego nadzoru nad hadisami a część spośród towarzyszy Proroka (saws) wykazywała nadmiar w rozpowszechnianiu nowych przekazów, przed zbiorami hadisów stanęły pewne trudności. Z jednej strony kalifowie tamtego okresu czasem uniemożliwiali zapisywanie i przekazywanie hadisów oraz rozkazali spalić wiele stron z tekstami, czasami jakakolwiek wzmożona aktywność w przekazywaniu i studiowaniu tradycji była zabroniona. W ten sposób pewna liczba hadisów została zapomniana lub utracona a niektóre zostały przekazane z innym, zniekształconym znaczeniem. Z drugiej strony odmienna tendencja przeważała pośród innej grupy towarzyszy Świętego Proroka (saws), którzy dostąpili honoru przebywania w jego obecności i słuchania jego słów. Grupa ta, szanowana zarówno przez kalifów jak i całą wspólnotę Muzułmanów, rozpoczęła zintensyfikowane wysiłki w celu propagowania hadisów do tego stopnia, że czasami przeważały one nad Qur’anem, a zasady wprowadzane przez quraniczne wersety zaczęły być przez niektórych kwestionowane z powodu ich sprzeczności z danym hadisem. Przekaziciele hadisów musieli często przebywać wiele mil i znosić trudy podróży tylko po to aby usłyszeć jedno powiedzenie. Grupa ludzi z zewnątrz podających się za Muzułmanów jak również pewni wrogowie pośród szeregów Islamu zaczęli zmieniać i wypaczać niektóre hadisy, co podważyło ważność i wiarygodność znanych wtedy tradycji. Z tego powodu Islamscy uczeni zaczęli myśleć o rozwiązaniu tego problemu. Stworzyli nauki zajmujące się biografiami ludzi będących ogniwami w łańcuchu przekazu w celu rozróżniania hadisów prawdziwych i fałszywych.
SZYICKA METODA NADAWANIA WAŻNOŚCI HADISOM
Islam szyicki w celu nadania autentyczności łańcuchowi przekazu hadisu rozważa związek tekstu hadisu z Qur’anem jako pierwszy warunek jego ważności. W źródłach szyickich istnieje wiele hadisów Proroka (saws) oraz Imamów (as) o autentycznych łańcuchach przekazu mówiących, że tradycja sprzeczna z Qur’anem nie ma żadnej wartości. Za ważny może zostać uznany tylko taki hadis, który zgodny jest z Qur’anem. Jeśli zaś nie można ustalić jego zgodności lub sprzeczności z wersami Księgi, są one rozważane z punktu widzenia nauk Imamów (as) lub też można je pominąć milczeniem, bez akceptowania ani odrzucania. Oczywiście istnieją również Szyici, którzy tak jak pewne grupy pośród Sunnitów przyjmują każdy hadis jaki tylko można znaleźć w różnych tradycyjnych źródłach.
SZYICKA METODA POSTĘPOWANIA ZA PRZYKŁADEM HADISÓW
Hadis zasłyszany bezpośrednio z ust Proroka (saws) lub jednego z Imamów (as) jest akceptowany tak samo jak Qur’an. Jeśli zaś chodzi o hadisy otrzymane przez pośredników, większość Szyitów stosuje się do nich jeżeli ich łańcuch przekazu jest wiarygodny w każdym z ogniw lub jeżeli istnieje definitywny dowód zawartej w nich prawdy a także, w przypadku gdy odnoszą się do zasad doktryny wymagających wiedzy i pewności, jeżeli są zgodne z tekstem Qur’anu. W innym przypadku żaden inny hadis nie posiada ważności w kwestiach zasad doktryny, taki nieważny hadis nazywany jest „tradycją pojedynczego przekaziciela” (khabar wahid). Jednakże, w ustanawianiu przepisów Szariah, z podanych przyczyn Szyici polegają również na tradycji, która jest ogólnie akceptowana jako wiarygodna. Można więc powiedzieć, że w Islamie szyickim pewny i definitywny hadis jest absolutnie obowiązujący i trzeba postępować za jego przykładem, podczas gdy hadis nie do końca uwiarygodniony, ale uważany generalnie za rzetelny jest używany tylko przy opracowywaniu przepisów Szariah.